PDR Gazetesi

TACİZ MİDİR DEĞİL MİDİR?

Psikolojik Danışman Büşra ALPER

Son zamanlarda özellikle sosyal medya üzerinden karşımıza çıkan, çoğu zaman hayretle okuyup dinlediğimiz, bazense bu kadarı olmaz/olamaz diyerek karşıladığımız, yeri geldiğinde insan olmaktan  utandığımız, yalnızca yazılan bir olay veya duyulan bir durum şeklinde şahit olsak dahi ruh sağlığımızı olumsuz etkileyen, taciz; mağdurları üzerinde ciddi örselenmelere yol açan bir insan hakları ihlalidir. Aynı zamanda bireyin fiziksel ve duygusal bütünlüğünü zedeleyici boyutları ile suç kapsamındadır.

Zaman zaman infial yaratan boyutlarıyla sosyal medya ve basına yansıyan  taciz kavramını tüm yönleri ile bilmek; işlenen davranışın taciz boyutu içerip içermediğini fark edebilmek açısından da önemlidir…

Taciz nedir?

            Türk Dil Kurumuna göre taciz; “tedirgin etme, rahatsız etme” anlamına gelmektedir. Taciz,  birçoğumuzda yalnızca “cinsel taciz, cinsel istismar, sapıklık, tecavüz” gibi çağrışımlar yaratsa da kişinin isteği olmadan rahatsız edilmesi yalnızca cinsellik boyutlarını kapsamamaktadır. Tacizin ‘cinsel taciz’ dışında farklı türleri vardır.  Taciz kelimesinin  cinselliğe atfedilmesinden dolayı özellikle en sık karşılaşılan taciz türlerinden ‘psikolojik taciz’ mağduru olanlar;  tacize uğradığının farkında dahi olmayabilirler.  Bu yüzden ilk olarak tacizin birçok türü olduğuna açıklık getirilmelidir:

Taciz Türleri;

• psikolojik taciz,
• dinsel taciz,
• cinsel taciz,
• ırkçı taciz,
• kabadayılık,
• takipçilik
• sokak tacizi şeklindedir.

Hangi davranışlar tacize girer

Herkese açık bir mecra olan sosyal medya platformlarında mesajlaşmak, yeni insanlarla tanışmak günümüz şartlarında neredeyse hepimizin sergilediği davranışlardır. Özellikle son zamanlarda internet kullanımının da artmasıyla sosyal medya üzerinden mesaj yolu ile tacizler artmış, gelen tepkiler nedeniyle oldukça duyulur hale gelmiştir. Fakat taciz şeklinde lanse edilen her şey taciz midir? Bir kişinin başka bir kişiye sosyal medya üzerinden tanışmak amacıyla mesaj atması, hakaret veya istek dışı söylemler içermeyen şekilde yorum yapması taciz sayılır mı?

“Taciz” kelimesinin tanımı incelendiğinde taciz edildim diyen kişi, karşıdakinin davranışından rahatsızlık duymuş, bunu mutlaka istememiş olmalıdır. Bu bağlamda bakıldığında kişiye hakaret edilmesi, ırkına, cinsiyetine veya dini inanışına karşı saldırgan söylemlerde bulunulması, vücut bütünlüğünü, kişilik sınırlarını tehdit eden iletiler gönderilmesi, kişiyle istemediğini belirtmesine rağmen sürekli iletişime geçilmeye çalışılmasıgibi hareketler tacizin tanımına girer fakat yine son zamanlarda bu tanıma uymayan durumlarınsosyal medya platformu üzerinden taciz şeklinde lanse edildiğine şahit olabiliyoruz.

Sosyal medyada tanımadığı bireylerden tanışmak amacı ile mesaj almak, insanları rahatsız edici bir davranış olabilmektedir. Sosyal medya kullanımı ne kadar yaygınlaşırsayaygınlaşsın genel olarak sanal ortamlarda değil gerçek yaşamda birebir ilişkilerin desteklenmesi günümüzde bir gereklilik halini almıştır. Özellikle bu gerekliliğin farkında olan bireyler için sosyal medyada tanımadığı kişilerden mesaj almak rahatsızlık vericidir. Sosyal medya üzerinden yazılan ‘merhaba, tanışalım mı?’ şeklinde mesajların ‘taciz’ adı altında ifşa edildiğine tanıklık etmeye başladık. Kişi, bu tür mesajları rahatsız edici bulabilir ancak bu tür mesajların taciz boyutu taşıdığı söylenemez. Ancak bu mesajlar;

• Sürekli gönderiliyorsa,
• Mesaj atan kişi engellendiği halde farklı hesaplarla mesaj atmaya devam ediyorsa,
• Mesaj atan kişiye olumsuz yanıt verildiği halde, ısrarlı biçimde mesaj atılmaya devam ediliyorsa, zorbalık, taciz gibi davranışlar söz konusudur.

Literatüre bakıldığında “sanal zorbalık” ve “sanal taciz” kavramları farklı anlamlarda ele alınmaktadır. Elektronik ortamlarda yapılan zorbalığa alanyazında “elektronik zorbalık”, “sanal zorbalık” veya “siber zorbalık” gibi değişik isimler verilmektedir. Sanal taciz ise sanal zorbalığa giren bir kavram olarak geçer. Bu bağlamda sanal zorbalık davranışları “aşağılama, kimliğine bürünme, özel bilgileri paylaşma, dışlama, sahtekârlık, sanal takip ve sanal taciz” şeklinde gruplanmıştır. Sanal taciz: saldırganca bir tutumla önceden belirlenmiş kişilere tekrar eden mesajlar göndermek olarak ele alınır. Sanal tacizde genellikle mesajlar korkutma amacı ile tehditkâr, korkutucu, duygusal ve cinsel yönden taciz etme amacıyla gönderilir.

Burada önemli olan bir nokta unutulmamalıdır; kişilere sosyal medya üzerinden cinsel içerikli mesaj gönderilmesi, TCK 105. Maddeye göre değerlendirildiğinde hukukçular tarafından taciz kabul edilir. Literatürdeki tanımlara bakıldığındaysa bu durum sanal taciz grubuna girer.

Özel hayatın gizliliği ve hukuki boyutları ile internet

Kişilerin özel konuşmalarının üçüncü kişilere gösterilmesi, herkese açık bir platformda yayınlanmasıysa Türk Ceza Kanunun 134. maddesine göre özel hayatın ihlali kapsamında suç teşkil etmektedir. Özel hayat, başkalarının bilmediği ve bilmesi gerekmediği, kişinin herkesten gizlediği hayatıdır.Özel hayat; sadece kişinin kimsenin görmediği, başkalarıyla paylaşmadığı, dört duvar arasındaki yaşantısından ibaret değil, herkesin bilmediği, istenildiğinde başka kişilerle paylaşılabilen, tamamen kişiye özgü yaşam, olay ve bilgilerin tamamını içerir.

Özel hayatın gizliliğini ihlal suçuyla, insanların birbirinin özel alanlarına girerek normalde başkalarının görmemesi/bilmemesi gerekenözel bir olayı/durumu saptaması ya da kaydetmesini cezalandırmaktadır. Örneğin, internet üzerinden görüntülü görüştüğü bir kimsenin konuşma esnasındaki görüntüsünü izni olmadan kaydetmek, kullanmak özel hayatın gizliliğini ihlal suçu oluşturur.Telefon, internet veya sosyal medya araçları üzerinden görüşenlerden bir tarafın isteği dahilinde karşı tarafla cinsel içerikli sohbet, fotoğraf veya video gibi veriler paylaşması, karşı tarafın da bunları kaydetmesi özel hayatın gizliliği ihlali suçu kapsamına girmez. Ancak, kaydedilen ses, fotoğraf veya videonun üçünçü kişilerle paylaşılması özel hayatının gizliliğini ifşa suçu olarak kabul edilir.

Hangisi taciz?

Yukarıda bahsedilen konu, tanımlar ve hukuki süreçler göz önünde bulundurulduğunda sosyal medya platformlarının herhangi biri üzerinden hakaret, saldırı, ihlal vb. şeyler içermeyen; “normal” olarak tabir ettiğimiz bir mesajın atılması mı, yoksa kişinin ismi ve fotoğrafları açık bir şekilde milyonlarca kullanıcının bulunduğu bir platformda “ifşa” edilmesi mi tacizdir?